Święto Konstytucji 3 Maja
W tym roku mija 225. rocznica uchwalenia Konstytucji 3 Maja – pierwszej w nowożytnej Europie i drugiej, po amerykańskiej na świecie spisanej ustawy zasadniczej.
Konstytucja została uchwalona 3 maja 1791 roku. Za jej autorów uważa się króla Stanisława II Augusta Poniatowskiego, wielkiego marszałka litewskiego Ignacego Potockiego oraz ks. Hugona Kołłątaja, duchownego i filozofa.
Uchwalona konstytucja czerpała inspirację z europejskiego Oświecenia oraz amerykańskiej konstytucji z 1787 roku. Twórcy polskiej ustawy zasadniczej uznawali, że rząd musi służyć dobru całego narodu. Na dokument składało się 11 artykułów. Pierwszy z nich określał religię rzymskokatolicką jako dominującą, zapewniając jednocześnie wolność wyznania i praktyk wyznawcom innych religii. Z kolei artykuł V Konstytucji, dzielił władzę na ustawodawczą, wykonawczą i sądową. Dwuizbowy Sejm uchwalał prawa, władza wykonawcza pozostawała w rękach króla i Straży Praw, sądownicza zaś była w ręku niezawisłych sądów.
Konstytucja 3 maja znosiła Liberum veto, umożliwiające wstrzymanie uchwalenia ustawy przez sprzeciw choćby jednego posła – odtąd wszystkie decyzje miały zapadać większością głosów. Król nie miał sankcji ustawodawczej. Królewskie decyzje, by stały się obowiązującym prawem, musiały być podpisane przez właściwych ministrów, którzy z kolei odpowiadali przed Sejmem.
Powstała nowa forma parlamentu, Sejm Gotowy, do którego posłowie byli wybierani na dwa lata i w każdej chwili mogli być powołani na obrady. Co 25 lat miał się zbierać Sejm Konstytucyjny dla dokonania przeglądu konstytucji i wprowadzenia w niej zmian. Utworzono armię narodową, a Konstytucja objęła opieką rządu chłopów. Uchwalony wcześniej w kwietniu 1791 roku przywilej Prawo o miastach, uznany za integralny z Konstytucją – dawał mieszczanom prawo do posiadania majątków ziemskich, zajmowania stanowisk oficerskich i stanowisk w administracji państwowej oraz prawo nabywania szlachectwa.
Konstytucja 3 Maja była odbiciem polskiego ducha, który umożliwił polskiemu narodowi przetrwanie 123 lat rozbiorów, a następnie długich lat represji komunizmu. 3 maja był świętem państwowym aż do 1939 roku. Do końca II wojny światowej oraz w czasach Polski Ludowej obchodzenie Dnia Konstytucji było zabronione, jednakże rocznica ta co roku stawała się pretekstem do masowych manifestacji antykomunistycznych. Obecnie Konstytucja 3 Maja traktowana jest przez Polaków jako jedno z najbardziej przełomowych wydarzeń historycznych w dziejach Polski.
Źródło: Biuro Rzecznika Prasowego Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Ambasada RP w Oslo (oslo.msz.gov.pl)
Fot: własność redakcji
